De kunst van bewust leven

volgens de leringen van Gurdjieff

George Ivanovitsj Gurdjieff (ca. 1866-1949) was een invloedrijke spirituele meester, filosoof en choreograaf van Armeense afkomst. Hij staat bekend om het creëren van een complex systeem van ideeën en praktijken, vaak de “Vierde Weg” genoemd, dat gericht is op het ontwaken van het bewustzijn en de harmonische ontwikkeling van het menselijk zijn.

Het systeem dat Gurdjieff onderwees is niet eenvoudig of comfortabel. Het confronteert ons met onze illusies, onze automatismen en onze fundamentele staat van onbewustzijn. De basis van zijn leringen is een schokkende premisse: de mens, in zijn gewone staat, slaapt. Niet een fysieke slaap, maar een psychologische en spirituele, waarin we slechts een klein deel van onze affectieve, mentale en spirituele krachten gebruiken. We zijn in essentie menselijke machines, wier reacties worden gedicteerd door diepgewortelde conditioneringen en ongeëxamineerde vooroordelen. Dit idee, centraal in zijn systeem, is niet bedoeld om ons te deprimeren, maar om ons wakker te schudden voor een ongemakkelijke, maar potentieel rijke realiteit.

Deze staat van “machine” onderwerpt ons aan een veelheid van externe en interne wetten die ons bestaan regeren, vaak zonder dat we ons ervan bewust zijn. Om deze onzichtbare ketens te verbreken en onze vrije wil terug te winnen, stelt Gurdjieff een rigoureus proces van zelfobservatie en bewustwording voor. Alleen door aandachtig onze gedachten, emoties en handelingen te observeren, zonder oordeel, kunnen we beginnen automatische patronen te identificeren en ons ervan te distantiëren.

Dit begrip van de menselijke conditie is gebaseerd op twee essentiële kosmische wetten die de gehele manifestatie van het Universum regeren: de Wet van Drie en de Wet van Zeven.

De Wet van Drie: De dans van scheppende krachten

Stel je een willekeurig proces of fenomeen voor. Volgens de Wet van Drie kan niets bestaan of evolueren zonder de interactie van drie afzonderlijke krachten:

• De positief-actieve kracht: De initiële impuls, de bevestiging, de bekrachtiging van het bestaan.
• De negatief-passieve kracht: De weerstand, de oppositie, de kracht die ontvangt en beperkt.
• De neutrale (verzoenende) kracht: Het essentiële, vaak genegeerde element dat de twee tegengestelde krachten harmoniseert en verzoent, waardoor creatie en manifestatie mogelijk worden.

In ons dagelijks leven zijn we ons vaak alleen bewust van de strijd tussen “ja” en “nee”, tussen verlangen en obstakel. De Wet van Drie vestigt onze aandacht op het cruciale belang van de neutrale kracht, het verbindende element dat ervoor zorgt dat dingen daadwerkelijk gebeuren.

De Wet van Zeven: De onvolmaakte ritmes van evolutie

De Wet van Zeven onthult de discontinue aard van elk proces. Net als bij de muzikale toonladder, waar twee halve tonen (kleinere intervallen) een extra impuls nodig hebben om de melodie voort te zetten, ervaart elke evolutie onvermijdelijk twee “hiaten” of afwijkingspunten.

Als er op deze kritieke punten geen extra energie wordt geleverd, zal het proces afwijken van zijn oorspronkelijke doel. Deze wet laat ons zien waarom onze plannen vaak mislukken of waarom vooruitgang nooit een rechte lijn is. Het bewustzijn van deze “halve tonen” kan ons helpen actief in te grijpen om de gewenste richting te behouden.

Het Enneagram: De heilige kaart van het zijn

Een andere fundamentele pijler van het systeem van Gurdjieff is het Enneagram, een complex symbool dat de Wet van Drie en de Wet van Zeven in een synthetische vorm condenseert. Dit cirkelvormige diagram, verdeeld in negen gelijke delen en verbonden door een driehoek en een hexade, vertegenwoordigt een dynamische kaart van universele energieën en, in het bijzonder, van verschillende typen menselijke persoonlijkheden en interne processen.

Gurdjieff was degene die het Enneagram in het Westen introduceerde en het gebruikte als een krachtig instrument in zijn methoden van “spiritueel ontwaken”. Door de structuur van het Enneagram te begrijpen, kunnen we een diepgaand inzicht verwerven in onze eigen interne mechanismen, onze sterke en zwakke punten, en de wegen van evolutie.

De Vierde Weg: Een middenweg naar bewustzijn

Gurdjieff noemde zijn systeem de “Vierde Weg” om het te onderscheiden van de andere drie traditionele wegen van spirituele ontwikkeling die hij in overweging nam:

• De weg van de fakir: De ontwikkeling van de wil door extreme fysieke discipline.
• De weg van de monnik: De ontwikkeling van religieus gevoel en geloof door verzaking en isolatie.
• De weg van de yogi: De ontwikkeling van de geest door concentratie en meditatie.

Gurdjieff was van mening dat deze drie wegen onvolledig waren omdat ze zich op slechts één aspect van het menselijk zijn concentreerden. De Vierde Weg daarentegen is een geïntegreerde weg die de harmonische ontwikkeling van de drie centra van het zijn nastreeft: het intellectuele, het emotionele en het instinctief-motorische centrum. Het is een weg die midden in het gewone leven kan worden gevolgd, zonder dat terugtrekking uit de wereld noodzakelijk is.

Over de subtiele kunst van innerlijk evenwicht: 80 richtlijnen voor een authentieke reis

Dit zijn geen in steen geschreven wetten, noch goddelijke bevelen. Het zijn eerder richtlijnen, herinneringen voor degene die bewuster wilt worden. Ik heb ze hier voor jou verzameld en misschien resoneer je hiermee:

1. Richt je aandacht op jezelf. Wees je elk moment bewust van wat je denkt, voelt, wenst en doet.
2. Maak altijd af waar je aan begonnen bent.
3. Wat je ook doet, doe het zo goed mogelijk.
4. Hecht je niet aan iets dat je later kan vernietigen.
5. Cultiveer je vrijgevigheid, maar in het geheim.
6. Behandel iedereen gelijk.
7. Organiseer alleen wat je kunt organiseren.
8. Leer ontvangen en dankbaar te zijn voor elk geschenk.
9. Definieer jezelf niet langer.
10. Lieg en steel niet, want je liegt tegen jezelf en steelt van jezelf.
11. Help je naaste, maar maak hem niet afhankelijk.
12. Moedig anderen niet aan je te imiteren.
13. Maak een plan en voer het uit.
14. Neem niet te veel ruimte in.
15. Maak geen nutteloze bewegingen of geluiden.
16. Laat je niet imponeren door sterke persoonlijkheden.
17. Beschouw niemand of niets als je persoonlijk bezit.
18. Verdeel alles eerlijk.
19. Verleid niet.
20. Slaap en eet alleen zoveel als nodig is.
21. Praat niet over je persoonlijke problemen.
22. Maak je mening of kritiek niet bekend als je niet alle betrokken factoren kent.
23. Ontwikkel geen nutteloze vriendschappen.
24. Ga niet met de mode mee.
25. Verkoop jezelf niet.
26. Respecteer de contracten die je bent aangegaan.
27. Wees punctueel.
28. Benijd nooit het geluk of succes van iemand anders.
29. Praat niet meer dan nodig is.
30. Denk nooit aan de winst die je werk zal genereren.
31. Bedreig nooit iemand.
32. Kom je beloften na.
33. Plaats jezelf in elk gesprek in de schoenen van de ander.
34. Erken dat iemand anders superieur aan je kan zijn.
35. Elimineer niet, maar transmuteer.
36. Overwin je angsten, want elk van hen vertegenwoordigt een gecamoufleerd verlangen.
37. Help anderen zichzelf te helpen.
38. Overwin je aversies en nader degenen die je afstoten.
39. Reageer niet op wat anderen over je zeggen, of ze je nu prijzen of bekritiseren.
40. Transformeer je trots in waardigheid.
41. Transformeer je woede in creativiteit.
42. Transformeer je hebzucht in respect voor het schone.
43. Transformeer je afgunst in bewondering voor de waarden van de ander.
44. Transformeer je haat in naastenliefde.
45. Beschouw wat niet van jou is alsof het van jou is.
46. Prijst jezelf niet, maar beledig jezelf ook niet.
47. Klaag niet.
48. Ontwikkel je verbeeldingskracht.
49. Beveel niet om de voldoening te krijgen gehoorzaamd te worden.
50. Betaal altijd voor de diensten die je worden verleend.
51. Word geen slaaf van je werk of ideeën.
52. Breng anderen er niet toe medelijden, bewondering, sympathie of medeplichtigheid voor je te voelen.
53. Probeer niet op te vallen door je uiterlijk.
54. Spreek niemand tegen, zwijg.
55. Maak geen schulden, betaal ze zo snel mogelijk terug.
56. Als je iemand beledigt, bied dan onmiddellijk je excuses aan, zelfs in het openbaar.
57. Erken wanneer je iets verkeerds hebt gezegd en houd de fout niet uit trots vol.
58. Verdedig je ideeën nooit alleen omdat ze door jou zijn geuit.
59. Houd geen nutteloze gewoonten in stand.
60. Versier jezelf niet met exotische ideeën.
61. Laat je niet fotograferen met beroemde mensen.
62. Overschat jezelf niet tegenover iemand en houd je advies voor jezelf.
63. Definieer jezelf nooit door wat je hebt.
64. Praat nooit over jezelf zonder te bedenken dat je zou kunnen veranderen.
65. Accepteer dat niets van jou is.
66. Wanneer je om je mening over iemand of iets wordt gevraagd, spreek dan alleen over zijn kwaliteiten.
67. Wanneer je ziek wordt, beschouw je ziekte als een leraar en niet als een vijand.
68. Kijk direct en verberg je niet.
69. Vergeet je doden niet, geef ze hun plaats, zonder dat ze je leven overnemen.
70. Waar je ook woont, vind altijd een plek die je aan het heilige wijdt.
71. Wanneer je iemand een dienst bewijst, doe het dan discreet zonder je inspanning te tonen.
72. Als je besluit liefdadigheid te bedrijven, doe het dan met plezier.
73. Als je aarzelt tussen doen en niet doen, neem dan het risico om het te doen.
74. Probeer niet alles voor je partner te doen. Accepteer dat er dingen zijn die jij hem niet kunt bieden, terwijl iemand anders dat wel kan.
75. Leef van het geld dat je hebt verdiend.
76. Schep nooit op over je amoureuze avonturen.
77. Verheerlijk nooit je zwakheden.
78. Bezoek nooit iemand alleen om de tijd te doden.
79. Verzamel dingen om ze te delen.
80. Als je bidt en er verschijnt een duivel, laat hem dan ook bidden.